● در ادامه شرح نامه امیرالمؤمنین علیهالسلام به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام و در توضیح فراز «کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً » دشمن ظالم و یاریده به مظلوم باشید:
خصومت در لغت به معنای منازعه است و از آن نوعی کار و عمل استنباط میشود، بنابراین خصومت و اعانت که حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام به آن تأکید میکنند، دارای دو ویژگی یعنی دشمنی با ستمگر و کمک و یاری به مظلوم و ستمدیده در قالب عمل است.
● ظلم در لغت به معنای وضع و قرار دادن شیء در موضع غیر مختص به آن است و دارای معنای وسیعی میباشد.
ظلم به خداوند
«لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیم»
«فَمَنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون»
«وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیاتِهِ إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الظَّالِمُون»
ظلم به نفس
«وَ ما ظَلَمُونا وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُون»
«وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لکِنْ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُون»
فرمایش امیرالمؤمنین علیهالسلام در این نامه بیشتر ناظر به ظلم به مردم است:
«إِنَّمَا السَّبیلُ عَلَى الَّذینَ یَظْلِمُونَ النَّاس»
«مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطانا»
بنابراین با ظالم باید در عمل دشمنی کرد و در عمل او را از ستمگری به دیگران بازداشت، و همچنین از مظلوم و ستمدیده باید حمایت عملی کرد. این تربیت و راه و رسم ائمه اطهار علیهمالسلام و تربیت یافتگان مکتب ایشان است.
● امیرالمؤمنین علیهالسلام همچنین میفرمایند: «وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى الْعُلَمَاءِ أَنْ لَا یَقِرُّوا عَلَى کِظَّهِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ » خداوند از عالمان پیمان گرفته که بر شکمبارگی ظالم و گرسنگی مظلوم آرام نگیرند.
امیرالمؤمنین علیهالسلام همچنین میفرمایند: «وَ ایْمُ اللَّهِ لَأُنْصِفَنَّ الْمَظْلُومَ مِنْ ظَالِمِهِ وَ لَأَقُودَنَّ الظَّالِمَ بِخِزَامَتِهِ َحتَّى أُورِدَهُ مَنْهَلَ الْحَقِّ وَ إِنْ کَانَ کَارِها» حضرت سوگند میخورد که زمام ظالم را بگیرد و او را به آبشخور حق و حقیقت بیاورد حتی اگر نخواهد.
امیرالمؤمنین علیهالسلام به ابن عباس میفرمایند: « مَا قِیمَهُ هَذَا النَّعْلِ؟ فَقُلْتُ: لَا قِیمَهَ لَهَا فَقَالَ: وَ اللَّهِ لَهِیَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ إِمْرَتِکُمْ إِلَّا أَنْ أُقِیمَ حَقّاً أَوْ أَدْفَعَ بَاطِلا» این کفشی که در حال وصله کردن آن هستم از حکومت بر شما در نزد من محبوبتر است مگر اینکه اقامه حقی کنم و باطلی را دفع کنم. در این تعبیر نیز عمل نهفته است.
● راه و رسم امیرالمؤمنین علیهالسلام چنین است و شعار ایشان این است: «رَحِمَ اللَّهُ رَجُلًا رَأَى حَقّاً فَأَعَانَ عَلَیْهِ أَوْ رَأَى جَوْراً فَرَدَّهُ وَ کَانَ عَوْناً بِالْحَقِّ عَلَى صَاحِبِه» خدا رحمت کند آنکس را که حقّى را بنگرد و یارى کند، یا ستمى مشاهده کرده آن را نابود سازد، و حق را یارى داده تا به صاحباش باز گردد.