پایگاه اطلاعرسانی حضرت آیتالله میرسید محمد یثربی
بسمه تعالی عرض و سلام و ادب و احترام به محضر بیت رفیع مرجعیت همانگونه که مستحضر هستید، مسئله ورشکستگی بانکی از جمله بحران های اقتصادی ایران اسلامی است که در سالهای اخیر مشکلات بزرگی را برای کشور ایجاد کرده است. مهمترین مسئله در این بحران آن است که کنترل ورشکستگی، از مجرای استقراض از بانک مرکزی و افزایش پایه پولی صورت میپذیرد و باعث دست درازی بانکها به منابع عمومی مردم میشود. امروزه در دنیا به منظور جلوگیری از این مسئله از مجموعه ابزارهای «گزیر» و خاصتا ابزار «نجات از درون» استفاده میگردد. در راستای بررسی این مسئله، سوالات زیر به محضر آن بیت رفیع تقدیم میگردند: آیا میتوان در صورت ورشکستگی بانک، اندازه سپرده های «پس انداز و جاری» را که ماهیت قرض دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها مدیون است)، قهرا کاهش دارد؟ (کاهش قهری دین در صورت ورشکستگی) آیا میتوان در صورت ورشکستگی بانک، اندازه سپرده های «مدت دار» را که ماهیت وکالت دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها وکیل و ماذون در تصرف است)، قهرا کاهش دارد؟ آیا میتوان در صورت ورشکستگی بانک، سپرده های «پس انداز و جاری» را که ماهیت قرض دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها مدیون است)، قهرا به سهام بانکی تبدیل کرد و درواقع دائنین را با مالکان بانکی تبدیل کرد؟ (تبدیل قهری دین در صورت ورشکستگی) آیا میتوان در صورت ورشکستگی بانک، سپرده های «مدت دار» را که ماهیت وکالت دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها وکیل و ماذون در تصرف است)، قهرا به سهام بانکی تبدیل کرد و در واقع موکلین به مالکان بانک تبدیل شوند؟ آیا میتوان با استفاده از ابزار «شرط ضمن عقد» در سپرده های «پس انداز و جاری» را که ماهیت قرض دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها مدیون است)، کاهش قهری دین در صورت ورشکستگی را شرط کرد؟ آیا میتوان با استفاده از ابزار «شرط ضمن عقد» در سپرده های «مدت دار» را که ماهیت وکالت دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها وکیل و ماذون در تصرف است)، کاهش قهری تعهد بانک در قبال این سپرده گذاران در صورت ورشکستگی بانک را شرط کرد؟ آیا میتوان با استفاده از ابزار «شرط ضمن عقد» در سپرده های «پس انداز و جاری» را که ماهیت قرض دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها مدیون است) ، تبدیل قهری دین به سهام بانکی در صورت ورشکستگی را شرط کرد؟ آیا میتوان با استفاده از ابزار «شرط ضمن عقد» در سپرده های «مدت دار» را که ماهیت وکالت دارند ( و بانک در قبال این سپرده ها وکیل و ماذون در تصرف است)، تبدیل قهری تعهد بانک در قبال این سپرده گذاران به هسام بانکی در صورت ورشکستگی بانک را شرط کرد؟ عنایت حضرات ارجمند و لطف اساتید گرانقدر نسبت به تسریع در پاسخگویی مزید امتنان است.
در صورت ورشکستگی، بانک نسبت به صاحبان حساب های قرض الحسنه مدیون است و باید دین مذکور ادا شود، اما اگر ورشکستگی بانک به حدی است که مجموع اموال آن در حد مجموع دین او نیست، با نظر حاکم شرع باقیمانده دارایی های بانک بین طلبکاران به نسبت طلبی که دارند تقسیم می شود. و نسبت به صاحبان حساب هایی که ماهیت وکالت دارند بانک باید به تعهدات خود در قبال آنها عمل کند و در صورتی که نتواندهمه بدهی‌های خود را پرداخت کند، باید مجموع اموال باقیمانده بین صاحبان حساب به نسبت طلبی که دارند تقسیم شود؛ بنابراین در فرض ورشکستگی بانک، قهرا طلب ها به نسبت تقلیل می یابد. و اما استفاده از شرط ضمن عقد برای تقلیل تعهدات بانک در فرض عقد قرض صحیح نیست، اما در سایر حسابها که ماهیت وکالت دارند مانعی ندارد. و تبدیل بدهی های بانک به سهام در صورت رضایت صاحبان حساب ها مانعی ندارد و شرط آن در ضمن عقد نیز با رضایت و آگاهی مشتریان منعی ندارد.